DERDE EDITIE DOCKANEMA IN MAPUTO
Het jonge Documentaire Festival Dockanema dat al drie jaar in de Mozambikaanse hoofdstad Maputo wordt gehouden, maakt een bescheiden indruk in vergelijking met de opgehemelde festivals elders. Geen glamorous prijsuitreiking, kleine zalen, gratis toegang voor iedereen en de gezellige sfeer waarin iedereen elkaar nog bij zijn naam kent. Helaas heeft dit gebrek aan ophef vaak halflege zalen als gevolg. Het volk komt niet naar de cinema. Maar toch zorgt Dockanema ervoor dat de cinema wel naar het volk komt. Een mobiele eenheid reist door de buitenwijken. Het in leeftijd gevarieerde publiek verzamelt zich rond de witte doek.
Eigenlijk staat dit idee dicht bij wat het doel van het cinematografische journaal Kuxa Kanema was: “het beeld van het volk filmen en aan hetzelfde volk teruggeven”. Kuxa Kanema was de bekende filmische productie die het Mozambikaanse Nationaal Filminstituut creëerde na de net gewonnen onafhankelijkheid in 1975. Sommige van die serie filmische journaals in zwart-wit werden ook getoond tijdens deze editie van het festival in de Cine Scala. Het was graven in een verleden dat nog niet zo ver weg ligt. De beelden van euforie van de eerste journaals contrasteerden met de wanhoop en frustratie van de beelden van een van de laatste journaals waar de begrafenis van de revolutionaire president Samora Machel in 1986 werd getoond. "Deze elf jaren van Kuxa Kanema vormen het getuigschrift van de koers van een ideaal van een "cinema voor het volk" en de dromen van de mensen die dachten die Mozambique een ander soort land zou worden," zegt Margarita Cardoso na de presentatie van haar film Kuxa Kanema: The Birth of the Cinema die toevallig ook een reis maakt door deze archieven van het Filminstituut. "Het vuur dat het Instituut zo heftig trof in 1991 lijkt een metafoor van wat er van de idealen geworden is," concludeert Cardoso.
Daarom worden die beelden van toen juist nu naar boven gehaald. Het is de bijdrage die Dockanema wil maken aan de huidige culturele stroming in Mozambique om de eigen historische referenties aan het verleden terug te halen naar het heden, want "een gemeenschap bestaat niet zonder memorie," zegt Pedro Pimenta, directeur van het Festival in een van de forums. "Met dit herlezen van verledens willen we een dynamisch engagement inspireren voor de restitutie van de memorie."
Van andere Afrikaanse landen kwam aan bod o.a. een van de donkere bladzijden van de geschiedenis van Mauritanië in de film Le cercle des noyés van Pierre-Yves Vandeweerd over de zwarte politieke gevangenen opgesloten in 1986 in het oude koloniale fort van Oulata, en de herinnering van de onafhankelijkheidsstrijd tegen Portugal van Guinee en Cabo Verde in de film As Duas Faces da Guerra (The two sides of the war) van Diane Andringa en Flora Gomes. Maar het hoogtepunt in dit kader was de masterclass van de regisseur uit Burkina Faso, Gaston Kaboré. Hij vertelde juist dat hij zijn specialisatie geschiedenis voor de wereld van de cinema had verruild. "Ik voelde dat cinema het beste middel zou zijn om de geschiedenis van mijn land te vertellen," legde hij uit over zijn keuze, "want daarmee zou ik mijn land op psychologisch en culturele niveau kunnen bevrijden". Aan de hand van zijn lange ervaring in de filmwereld onthulde deze maker uit Burkina Faso de geschiedenis van zijn leven en zijn werk die zich versmelt met de sociale, politieke en economische geschiedenis van het land.
De meest recente herinnering die met documentaires naar boven werd gehaald, was de xenofobie- golf die zo kort geleden Zuid-Afrika in vuur en vlam had gezet. Een daarvan was de film van de Nigeriaanse maker Adze Ugah getiteld The man in flames over Ernesto Alfabeto, de Mozambikaanse man die op 17 mei 2008 levend werd verbrand; een beeld dat de hele wereld rond ging.
Terwijl het publiek de kleine zalen bezocht in de tien dagen die de Dockanema duurde, zaten dertien jongeren opgesloten in een montageruimte om hun twee documentaires af te maken. Allemaal Mozambikanen, behalve een Braziliaan en een Congolees die uitgekozen waren voor deze workshops aan de hand van hun verhalen met de titel "Hoe is het om 20 jaar te zijn in Maputo". De slotceremonie van het festival was de vertoning van hun twee films in de, deze keer wel, volgepakte zaal van het Franco-Mozambicaanse Centrum. Een groep had gekozen voor hoe is het te overleven als jongen in Maputo en het verhaal verteld van een van de duizenden straatverkopers die dagelijks proberen te overleven in deze stad.
De tweede groep koos, tot verbazing van sommige mensen aanwezig in de zaal, voor een meer politieke aanpak en liet jonge rappers aan het woord die met woede constateerden dat de idealen van de Mozambikaanse revolutie volgens hen dood waren. Hun durf om hun kritiek op de huidige politieke situatie in het land te uiten liet duidelijk zien dat de jonge generaties niet alleen de herinnering aan het verleden willen oproepen, maar daarmee aan de weg willen timmeren voor een ander soort toekomst.
Hun films "Sobrevivencia" (Overleving) en "Ainda en busca da independencia" (Nog op zoek naar de onafhankelijkheid) zullen tijdens de IDFA 2008 getoond worden.
